Ano nga ba ang mga dapat malaman ng mga kabataan tungkol sa Martial Law?

Sa naging panayam ni Howie Severino sa 27-anyos na historyador na si Dr. Leloy Claudio, ibinahagi niya ang mga aral ng Martial Law na dapat malaman ng mga kabataan ng bagong henerasyon. Narito ang kanilang naging talakayan: Howie: Nitong Setyembre gugunitain natin ang ika-40 taong anibersaryo ng pagdedeklara ng Martial Law o Batas Militar nang noo'y Pangulong Ferdinand Marcos. Apat na dekada na ang nakalipas mula nang ipatupad ni Marcos ang Proclamation 1081 na sinasabi na naging mitsa ng pagkamatay ng demokrasya sa bansa. Pero sa ngayon, nauunawaan pa kaya ng kasalukuyang henerasyon ang mga aral na iniwan sa atin ng makasaysayang pangyayaring ito? Kaugnay niyan kasama natin si Dr. Lisandro 'Leloy" Claudio, may PhD sa history mula sa University of Melbourne, Australia, at kasalukuyang lecturer sa Ateneo de Manila University Department of Political Science. Magandang umaga Dr. Claudio. Dr. Claudio: Magandang umaga Howie. Howie: Parang kasing-tanda mo lang ang mga estudyante mo sa college. Dr. Claudio: I'm 27, may at least limang taong agwat. Howie: Ano ba ang awareness ng henerasyon mo tungkol sa Martial Law na idineklara noong 1972? Dr. Claudio: I think at this point napaka-hazy kaya nga maraming tao na naniniwalang dapat ibalik yung panahon ni Marcos. Malaki ang gap between kung ano ang alam naming mga historyador at ng present generation. Kunwari alam ba nila na over three thousand ang namatay noong Martial Law, over thirty-five thousand tortured, over seventy thousand incarcerated? Maraming ‘di nakakaalam ng mga figures na ito. Madaling sabihin na may Cultural Center o malalaking infrastructure pero tinatanong ba kung gaano kalaki ang utang na na-acquire ng Philippine government na nagdulot ng kahirapan ngayon? I don't think malakas ang awareness kaya dapat mayroong talagang moves on our part bilang historyador upang itaguyod ang kasaysayan. Howie: Mayroon kang nabanggit na human rights abuses, extra-judicial killings, pero hanggang ngayon naman nangyayari pa rin ‘yan. Dr. Claudio: Kailan ba kasi nagsimula ang mga iyon? Kailan napoliticize ang military? I think it happened during the Marcos period. Before that naman hindi binibigyan ng political power ang military, so yung legacy ng Marcos regime ay iyong pagbigay ng political power sa military at sa tingin ko ito yung nag-contribute din sa impunity. Pero alam ko, siguro naman ngayon mayroong mga reform efforts sa military, na usong-uso ngayon yung military sector reform. I think it is also a large reaction to the legacy of Martial Law. Howie: Mayro’n naman benefits o mayroon naman legacy itong Martial Law kasi itong sinasabi mo nga as a reaction to Martial Law may mga improvement sa ating pulitika? Dr. Claudio: I guess itong entire ‘never again’ discourse, never again natin hahayaan na maging diktadurya ang Pilipinas. I guess hindi mo masasabi na legacy 'yan ni Marcos kundi legacy na rin ng mga tao kagaya nina Cory Aquino na sinabi na pagkatapos noon ay hindi na natin uulitin ang nangyari noong panahong iyon. So I think rather than say legacy ni Marcos, sabihin na lang natin na legacy ng mga lumaban kay Marcos. Pero naiintindihan ko rin naman ang mga sumusuporta kay Marcos. I mean marami pa rin naman kahirapan ngayon, marami pa ring hindi nabago. I think kung nahihirapan ka, kung hindi mo alam kung saan ka pupunta, madaling gumawa ng pekeng kasaysayan at i-project ang mga desires mo doon. I think that is what's happening right now, that's why may Marcos rehabilitation. Howie: Baka hindi nalalaman ng marami na maaaring si President Noynoy Aquino mismo ay isang resulta ng Martial Law. Kasi kung hindi nga na-assassinate yung kanyang ama na si Ninoy Aquino noong panahon ng rehimeng Marcos, at hindi naging Pangulo si Cory Aquino, malamang hindi magiging pangulo si Noynoy Aquino. In effect, he is a child of Martial Law. Dr. Claudio: At alam niya iyon. Noong nakaraang SONA he opened with yung crimes ng Martial Law and he emphasized it. He said naka-angkla itong aking administrasyon doon sa paggunita sa mga namatay doon sa Martial Law at sa paggunita rin doon sa mga misdeeds na nangyayari kapag masyadong maraming kapangyarihan sa gobyerno. Mismong si PNoy sinasariwa niya iyon ngayon. Howie: Nabanggit mo kanina na parang may nostalgia for Martial Law or if not Martial Law for the Marcos era. Ano ba talaga ang gustong balikan ng iba? Dr. Claudio: Siguro yung iba, gusto nilang balikan yung height ng cultural production nung Martial Law. Kapupunta ko lang sa CCP (Cultural Center of the Philippines) noong isang araw, ang ganda pa rin ng CCP. May mga things naman na nagawa ang mga Marcos, marami rin niyan for example sa RH movement. Sinasabi nila na si Imelda noong panahon namimigay ng condom sa mahihirap at she stood up against Catholic church. Nilabanan ng mga Marcos ang oligarkiya, tinanggal ang mga private army, totoo naman iyon. Pero kailangan din natin tingnan ang flip side. Habang for example, habang tinatanggal ni Marcos yung mga private army nagkakaroon siya ng sarili niyang private army within the context of Philippine military. So I think dapat balansehin yung mga perspective na 'yon. Howie: Bilang isang guro, paano mo binabalanse? Do you highlight any of the positive aspects? Dr. Claudio: Ginagawa namin ng mga estudyante ko for example, pinakikinggan namin yung 'Kay Ganda ng Ating Musika' ni Hajji Alejandro. Sasabihin ko sa kanila alam niyo bang pinondohan ng gobyerno ang Metropop na naka-discover sa kantang iyan? Yes, hina-highlight ko yung mga ganoon pero napakaliit na bagay naman nun na nagkaroon tayo ng magandang musika compared to three thousand plus extra-judicial killings. Iyon yung konteksto na gusto kong i-highlight. Mayroon maganda pero 'pag ilagay mo doon sa konteksto for example ng pagtaas ng bilihin from 4.8% inflation noong 1965 to 51% noong 1984 ang taas ng ginasta ng Pilipino noong panahon ng Martial Law... Howie: But this is the tail end na kasi. 1986 pinaalis na si Makoy sa position pero there was a time na medyo umuunlad yung ating ekonomiya. Noong mid-1970's we were kind of considered a poster child for the third world. Dr. Claudio: Yung utang natin for example noong 1965, 600 million dollars. By 1972, two thousand two hundred ten million dollars. So even yung time na 'yon lumalaki na ang utang natin. At gaano katagal natin binayaran iyon? So kahit yung mga paghihirap natin ngayon, saying ang laki ng perang napupunta sa pagbabayad natin sa utang, kailan nagsimula 'yan? Noong panahon pa ni Marcos, madaling sabihin na namroblema si Cory, namroblema si Fidel Ramos, namroblema si Erap (Joseph Estrada) sa utang. Pero kanino ba nagsimula? Itanong din natin iyon. Howie: Yung isang malaking nawala sa karaniwang Pilipino ay ang kanyang mga karapatan, ang kanyang freedom of speech, sinara ang mass media at pinalitan ng propaganda machine. Dr. Claudio: Hindi siguro tayo nag-uusap ngayon kung may Martial Law pa rin at hindi natin mapapag-usapan ang mga topic na ito. Siguro nag-uusap tayo sa isang discussion group, sa isang classroom o nagsusulat tayo para sa isang mosquito press. The fact na puwede natin itong gawin sa isang mainstream na TV station na maraming tao na naaabot, hindi mangyayari iyon noong panahon ni Marcos. Kasi na-censor na tayo o na-acquire na itong istasyong ito. Howie: At maraming bawal noon. Mayroon akong kamag-anak na nagkukuwento na bawal din daw ang mahahabang buhok sa mga lalaki. May curfew, ten in the evening kailangan wala ka na sa labas, kailangan nasa loob ka na ng bahay. May tinatawag na illegal assembly which is 'di ka puwedeng mag-rally. So hindi lang ang mga mamamahayag ang na-shut down o na-censor pero pati ang mga karaniwang tao bawal magtipun-tipon sa publiko. Dr. Claudio: Kahit sa mga unibersidad ang daming na-kick out for example. nakakahiya man aminin maraming na-kick-out sa Ateneo dahil nag-aaktibista sila. Kahit sila yung magba-valedictorian sa klase nila, kahit first honor sila. Yung kultura na nagsimula sa taas parang bumaba, mayroon ngang nagkuwento sa akin pagpasok daw sa classroom, huhulugan ng piso yung pantalon niya. Kapag hindi lumusot sa sapatos yung piso, masyadong masikip ang pantalon at pauuwiin ka. Yung mga ganyan bagay kultura ng oppressiveness, authoritarianism nagsimula sa taas pero nag-filter down to other institutions. Howie: Nabanggit mo yung nanay mo, yung mga aktibista ng Martial Law, baka hindi alam ng mga aktibista ngayon kung gaano kahirap maging aktibista noong panahon ng Martial Law. Ano bang mga kuwento ng mga magulang mo? Gaano ba naging kahirap maging aktibista noong panahon ni Marcos? Dr. Claudio: Panoorin ninyo yung play na Les Miserables o sine na lalabas. Kasi ganoon talaga, mayroon kang kilalang patay, may isa kang kilalang patay. Yung nanay ko, yung first love niya namatay noong high school pa lang noong panahon ng Martial Law. Howie: Nabanggit mo kanina yung slogan 'never again,' ang tinutukoy niyan 'never again' na magkakaroon ng dictatorship, Martial Law etc. Ngayon may mga Marcos ulit sa pamahalaan. Yung dalawang anak ni Marcos, yung isa governor, yung isa senador, tapos si Imelda Marcos ay nasa House of Representatives. Masasabi ba natin na again or is it yung structure mismo ang ating pinag-uusapan hindi ang personalities. Mga Martial Law personalities halimbawa, si Senate President Enrile either back in power or they never left power. Does this show maybe historical amnesia, yung ating forgetful memory. Dr. Claudio: Mayroon nga talagang amnesia pero kailangan din natin tandaan na marami sa mga bumotong Marcos ay ating mga kapatid na Ilocano. 'Di ko po sila masisisi kasi sa Ilocos naman po pumunta kayo doon noong panahon ni Marcos, umunlad naman talaga ang Ilocos. Ang gaganda ng mga daan, napreserve yung mga bahay. Hindi natin mapagkakaila na mayroon silang dahilan para iboto ang mga Marcos. Pero sasabihin ko lang sa mga kaibigan nating mga Ilocano, isipin naman sana natin na pag-isipan ninyo ang buong bansa. Umunlad yung Ilocos maraming namatay sa Samar, maraming namatay sa Davao. Kailangan din natin intindihin kung saan nanggagaling itong mga ito. Sana if we look at it sa perspective ng buong Pilipinas I think iba na ang perspective natin sa the Marcos regime. Howie: Should we blame the children for the alleged sins of their father? I mean kasi mga bata pa rin naman sila noong idineklara ang Martial Law. Malamang wala silang kinalaman doon sa declaration ng Martial Law, atsaka human rights violations. What's wrong with running for office now? Dr. Claudio: Si Imelda nandiyan pa, bahagi talaga siya noong tinawag ni Primitivo Mijares na “conjugal dictatorship." Sinabi niya na ang dictatorship ay hindi lang si Ferdinand Marcos kundi si Imelda Marcos na talagang partner ni Marcos doon sa entire endeavor. Pangalawa, I don't think namamana ang kasalanan, pero dapat din sila Bongbong mayroong pag-amin na hindi kami magiging ganoon. And so far ang naririnig natin kay Sen. Marcos, kung naging presidente daw siya ng Pilipinas ay medyo ganoon din ang gagawin niya. At sinabi niyang kung nanatiling presidente ang kanyang tatay ay magiging Singapore ang Pilipinas. Hindi po ako naniniwala na parang magiging Singapore ang Pilipinas, pinakita ko na sa inyo ang statistics ng mga utang, ang Singapore hindi ganoon kalaki ang utang. Howie: Ito medyo speculation pero kung hindi idineklara ang Martial Law, what direction would our country have taken? Ano na tayo sana ngayon? Would we be better off? Or worse off? Dr. Claudio: Napakalaki ng speculation at iba-iba ang sinasabi ng academics. May mga nagsasabi na pareho lang kasi kahit naman nandiyan si Marcos o wala si Marcos ang fundamental structure ng Pilipinas na konting mayaman na super yaman at maraming mahirap na super hirap. I guess maraming nagsasabi na ganoon din. Pero ako naman sa tingin ko kung wala si Marcos, ang isang benefit baka maraming nabuhay na mga genius. Kasi'yung mga lumaban kay Marcos tapos namatay, some of them were the best and the brightest of their generation. For example si Lean Alejandro, si Edgar Jopson, ano kayang nangyari sa Pilipinas kung buhay pa ang dalawang iyon na napakagaling at napakatalinong estudyante na naging leader ngayon. Siguro naging senador, naging congressman o naging civil society leader. Howie: May mga nagsasabi nga a whole generation of leaders ay na decimate, nawala sa ating kasaysayan. One final question, do you think it would be impossible to declare martial law again in the Philippines? Dr. Claudio: Dati ang hirap, kasi nandiyan si Cory Aquino na every time na mukhang may magdedeclare ng Martial Law ay lalabas si Cory at magra-rally ang mga tao around her. Pero I don't know what's going to happen now. I think si President Noynoy when he is no longer president he could become a poster president like his mother, a constant reminder na hindi dapat mangyari iyon. At inaasahan ko na maging maganda ang presidency ni President Noynoy, at afterwards maging maganda din ang kanyang post-presidency kagaya ng kanyang nanay. – FRJ, GMA News