‘Balangiga: A Tale of Two Nations,’ dokumentaryo ni Sandra Aguinaldo, ngayong Sabado sa ‘I-Witness’

“BALANGIGA: A TALE OF TWO NATIONS”

Dokumentaryo ni Sandra Aguinaldo

December 22, 2018

117 taon nang nakalilipas nang may tatlong kampanang kinuha mula sa bayan ng Balangiga sa Samar.  Dalawa sa kampana napadpad sa Wyoming sa Amerika at ang isa, sa South Korea. Aabutin ng ilang dekada at masusing estratehiya mula sa mga pribadong grupo at gobyerno ng dalawang bansa para maisauli ito sa Pilipinas.

Sa loob ng mahigit isang daang taon, mababalot ang mga kampana sa kontroberisya. Maraming kuwento ang lulutang. Iba’t ibang bersiyon ang maipapasa-pasa sa mga susunod na henerasyon. Ang mga sugat, pisikal man at emosyonal, hindi agad-agad na maghihilom. Kaya naman ang pagbabalik ng mga kamapana, tila isang pangarap na lamang. Pero sa pagtutulungan at pagsusumikap ng ilang grupo, naiuwi na rin ang mga kampana sa kaniyang tahanan sa Balangiga.

Ano nga ba ang totoong nangyari sa Balangiga noong 1901 at anu-ano ang mga kaganapan na naghudyat sa madugong labanan noon? Nakilala ang “Balangiga Incident” bilang pinakamalaking talo ng Amerika sa giyera laban sa mga Pilipino. Isang mapait na alaala ang iniwan sa pagpatay sa karamihan ng mga sundalong Amerikano roon. Nag-iwan din ito ng mga kuwento ng karumal-dumal na sinapit nila sa kamay, at mga matatalim na bolo ng mga Pilipino.

Sa huli, hindi lamang ito kuwento ng mga kampana. Kuwento rin ito ng dalawang bansang magkaiba man ang bersiyon minsan, ay magkaparte pa rin sa kasaysayan. At sa kuwentong ito, lulutang ang kabayanihan ng mga ordinaryong Pilipinong buong tapang na nakipaglaban sa mas malakas na kalaban.

Ngayong Sabado sa I-Witness, aalamin ni Sandra Aguinaldo ang natatagong bahaging ito ng kasaysayan ng mga kampana ng Balangiga at ihihiwalay ang totoo sa mito.   Mapapanood ang I-Witness pagkatapos ng Kapuso Movie Night.

English version

117 years ago, three bells were taken from Balangiga town in Samar. Two bells ended up in Wyoming, in the US, the other in South Korea. It would take decades and strategic maneuverings from private and government groups from the two countries to have the bells returned to the Philippines.

For more than a century, the Balangiga Bells will be shrouded in controversy—myths and misconceptions persist. Wounds, physical and emotional will continue to fester that will make the return an almost impossible endeavor. Now the time has come and the bells are finally home where they belong. But it was a long, bitter fight to get the bells returned to Balangiga.

What really happened in Balangiga in 1901 and what are the circumstances that led to the conflict dubbed the “worst single defeat” of the US Military in the Philippine-American War?  There are stories of not just the carnage of American soldiers, but allegations of dismemberment and savagery in the hands of the Filipinos.

In the end, this is not just a story about the bells. This is a story about the two nations’ shared history, and of the Filipinos’ courage to stand up against a more powerful subjugator.

This Saturday on I-Witness, Sandra Aguinaldo explores the unchartered facets of this part of history and separates the facts from the myth. I-Witness airs after Kapuso Movie Night.